Gautama Buddha

Ovo je članak o osnivaču budizma. Za titulu, vidi Buda (titula). Za ostala značenja, vidi Buda.

Sidarta Gautama
antika
severna Indija
Biografske informacije
Rođenje	oko 566. p. n. e. Lumbini
Smrt	oko 486. p. n. e. Kušinagar
Filozofija
Škola/Tradicija	analitička teorija (kasnije budistička filozofija)
Glavni interesi	patnja, um, svest
Znamenite ideje
nesopstvo, karma, preporađanje, budnost

Sidarta Gautama (sanskrit) ili Sidata Gotama (pali) (oko 566. p. n. e. do 486. p. n. e.^[1]) je bio mudrac^[2] i putujući učitelj koji je živeo na području današnje severne Indije i Nepala. Osnivač je budizma, svetske religije koja se prostire uglavnom u južnoj, istočnoj i jugoistočnoj Aziji.

Rođen je u maloj republici Šakja, u podnožju Himalaja (današnji Nepal i Indija), kao pripadnik vladajuće kaste. Nije bio kraljević, kako glasi legenda, već mladi plemić koji je, gonjen mislima o čovekovoj krhkosti i patnji, otišao u isposnike.^[3] Posle perioda traganja, u 35. godini života, doživeo je iskustvo koje ga je iz korena promenilo i od tada je poznat kao Buda („Budni“), ili Šakjamuni, mudrac iz Šakje.

Prema sopstvenim rečima, za života je postigao potpunu budnost, odnosno oslobođenje uma. Propovedajući o svom iskustvu, privukao je mnoštvo pristalica u severoistočnoj Indiji. Osnova Budinog učenja leži u vežbanju i ovladavanju umom^[4] i pretežno se bavi opisivanjem prirode uma, istraživanjem različitih njegovih karakteristika, kao i razradi načina na koji se može menjati i osloboditi.^[5]

Sam Buda ne propoveda nikakvu religiju, nego se prema njoj odnosi kritički.^[6] U svoje vreme je bio poznat kao „rušilac“ i protivnik svih verskih sistema, božanskih planova sveta, i gledišta o prošlosti i budućnosti.^[7] Škola koju je osnovao za njegova života se nazivala „analitička teorija“ (vibhađđa-vada).^[7] Suština njegovog učenja, kako je uporno ponavljao, je isključivo analiza patnje.^[8]

Kada je umro, u 80. godini života, iza sebe je ostavio dobro učvršćenu monašku zajednicu, koja se naziva sanga.^[3]

U teravada budizmu se poštuje kao poslednji u nizu od 28 Buda. U hinduizmu se poštuje kao deveti i pretposlednji avatar boga Višnua.^[9]

1. ↑ postoje i drugi datumi
2. ↑ Baroni 2002: str. 230
3. ↑ ^{3,0 3,1} Kovačević 2014: str. 42
4. ↑ Kovačević 2014: str. 229
5. ↑ Budizam od A do Ž
6. ↑ Čedomil Veljačić » Budizam » Nekoliko spornih tema
7. ↑ ^{7,0 7,1} Čedomil Veljačić, Ðhanam - apstraktna umjetnost buddhističke kontemplacije I
8. ↑ Greška u referenci: Nevaljana oznaka <ref>; nije zadan tekst za reference po imenu Historijski uvod
9. ↑ Čedomil Veljačić, Budizam - religija ili filozofija