Stefan Nemanja

Stefan Nemanja
Stefan Nemanja, freska iz crkve u Studenici
Datum rođenja	oko 1113
Mesto rođenja	Ribnica, današnja Podgorica (Duklja)
Datum smrti	13. februar 1199.
Mesto smrti	Sveta gora ( Vizantija)
Titula	Veliki župan Raške
Prethodnik	Tihomir Zavidović
Naslednik	Stefan Nemanjić
Poreklo i porodica
Dinastija	Nemanjići
Otac	Zavida
Supružnik	Ana
Deca	Vukan Nemanjić Stefan Nemanjić Rastko Nemanjić

Stefan Nemanja (crkvenoslavenski: Стѣфань; ponekad Stevan ili Stjepan; 1109–1199) je bio srednjovjekovni srpski velmoža, najmlađi sin vlastelina Zavide, veliki župan Raške i začetnik vladarske dinastije Nemanjića

Nemanja je prevratom preuzeo presto velikih župana Raške.^[1] Prvo su Nemanja i braća, uz pomoć vizantijskog cara Manojla, zbacili dinastiju Vukanovića. Potom je Nemanja preuzeo svu vlast između 1166. i 1168. godine, zbacivši starijeg brata Tihomira i proteravši ga iz zemlje, zajedno sa ostalom braćom (Stracimirom i Miroslavom). 1172. godine diže pobunu protiv Vizantije, koja se završava porazom. Car Manojlo I Komnin ga odvodi u zatočeništvo u Carigrad, i nakon prihvatanja vazalske obaveze, vraća ga u Rašku na presto. Nakon povratka u zemlju, Nemanja se obračunava sa članovima plemstva i vlastele koji se opiru jačanju centralne vlasti. Tih godina kod Petrove crkve u Rasu saziva veliki crkveno-državni sabor, kojim započinju surovi verski progoni bogumila, koji su uključivali telesne kazne, spaljivanja na lomači, žigosanja po licu, izgnanstva iz zemlje, oduzimanje imanja i druge drakonske mere.^[2]

Stefan Nemanja je za života bio pravoslavac i održavao je prijateljske odnose sa rimskim papom.^[3][4] 1180. godine, nakon smrti vizantijskog cara Manojla, okreće se Rimu i započinje vojne akcije protiv Vizantije, ostvarivši značajna teritorijalna proširenja. 1189. godine se pridružuje Fridrihu Barbarosi i trećem krstaškom pohodu protiv Vizantije. 1190. godine, nakon zaključenja mira sa krstašima, vizantijski car Isak II kreće u pohod na Rašku, koji se završava Nemanjinim vojnim porazom, ali i političkim priznanjem raške države.

1196. godine sazvao je veliki državni sabor na kom je vlast predao srednjem sinu Stefanu, dok je najstarijem Vukanu poverio na upravu Zetu. Nakon toga se povukao u monaštvo, uzevši ime Simeon, da bi se 1197. godine pridružio najmlađem sinu Rastku na Svetoj Gori. Tamo je, zajedno sa njim, oživeo zapusteli manastira Hilandara 1198. godine.^[5], u kome je umro 1199. godine. Mošti su mu 1208. godine prenesene u njegovu zadužbinu Studenicu u kojoj se i danas nalaze.^[6]

Stefan Nemanja se smatra jednim od najznačajnijih srpskih vladara.^[7] Tokom života podigao je i obnovio veći broj crkvi i manastira koje se smatraju njegovim zadužbinama. Darivao je zemlju i novac ne samo pravoslavnoj, već i katoličkoj crkvi u Baru i Dubrovniku.^[8] Zajedno sa sinom Savom smatra se ocem Srpske pravoslavne crkve, koja ga slavi kao svetog Simeona Mirotočivog.

1. ↑ Konstantin Jireček, "Istorije Srba", Prva sveska (str. 193), Beograd. 1922.
2. ↑ Greška u referenci: Nevaljana oznaka <ref>; nije zadan tekst za reference po imenu Prvovenčani
3. ↑ Catholic Encyclopedia > Servia (Serbia)
4. ↑ Milorad Tomanić, Srpska crkva u ratu i ratovi u njoj
5. ↑ Stefan Nemanja (znanje.org)
6. ↑ Željko Fajfrić, „Sveta loza Stefana Nemanje“, Šid 1998. [1] Arhivirano 2009-03-05 na Wayback Machine-u
7. ↑ Jedan je od 16 vladara koji su uvršteni u knjigu „100 najznamenitijih Srba“, koju je sastavila Srpska akademija nauka i umetnosti.
8. ↑ John V. A. Fine, The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest (p. 41-42), The University of Michigan Press, 2009.