Um (budizam)

Um (pali: citta ili mano) je temeljni pojam u budizmu, ono iz čega sve nastaje. Takođe, um (mano, latinski: mens) se smatra jednim od šest čula Budinoj psihologiji, odgovornim za registrovanje misli i osećaja.^[1]

Osnova Budinog učenja leži u vežbanju i ovladavanju umom.^[2] Ono što je bog za neke religije, to je na neki način um za budizam.^[3] Dok vernici svu pažnju okreću Bogu, središte pažnje budista je um. Sve moći, sposobnosti i prividna čuda koje vernici pripisuju Bogu, budisti smatraju rezultatom aktivnosti uma.^[3]

Buda je govorio da je neophodno čistiti prljavštine uma. Pročišćavanje uma je istrajan napor da se um oslobodi nečistoća, štetnih mentalnih stanja koja iskrivljuju mišljenje i postupke. Tri glavne nečistoće, koje je Buda označio “korenima lošeg”, su pohlepa, mržnja i obmana, a iz njih nastaju mnoge druge: bes i okrutnost, tvrdičluk i zavist, prevara i arogancija, licemerje i taština, mnoštvo pogrešnih stavova.^[4]

Dhammapada sažima praktikovanje Budinog učenja u tri jednostavna pravila: odustani od lošeg, razvijaj dobro i pročisti um.^[4] Oslobođenje uma je konačni cilj budističke prakse. Probuđenje se često opisuje kao oslobađanje uma uklanjanjem nečistoća, a uz pomoć mudrosti uvida.^[5]

Sama nirvana, cilj budističkog učenja, definiše se kao oslobođenost uma od pohlepe, mržnje i obmanutosti.^[4]

1. ↑ Kovačević 2014: str. 205
2. ↑ Kovačević 2014: str. 229
3. ↑ ^{3,0 3,1} Budizam od A do Ž
4. ↑ ^{4,0 4,1 4,2} Bhikkhu Bodhi, Pročišćenje uma
5. ↑ Kovačević 2014: str. 230