Uslovni nastanak

Uslovljeni nastanak (sanskrit: प्रतीत्यसमुत्पाद pratītya-samutpāda, pali: paticca-samuppāda patića-samupada) je temeljno Budino učenje koje objašnjava poreklo ”čitavog ovog okeana patnje.”^[1]

U zakonu „uslovnog nastanka", Buda svaki kosmički proces izvodi iz neznanja, a sveukupno spasenje iz prestanka neznanja.^[2] On je poreklo patnje objasnio nizom povezanih uzroka, od kojih je osnovni neznanje. Nastanak patnje Buda je objasnio isključivo ljudskim uzrocima, na koje možemo uticati, bez uključivanja natprirodnog.^[3] Ovaj lanac uzročnosti je ono što se zove samsara, ili Točak rađanja i smrti.^[4] To je glavni izvor patnji svesnih bića.^[4] Nakon otkrivanja uzroka patnje, Buda je formulisao Plemeniti osmostruki put koji vodi njenom ukidanju.

Lanac uzročnosti opisuje sklonost uma da, kada primi neki čulni nadražaj, iz njega šikne čitava bujica emocija i misli, maštanja i zamišljanja. U onome ko nema ispravno znanje o svim tim nadražajima, i njima sledstvenoj „bujici”, ta energija, pre ili kasnije, dovede do patnje.^[5] Zato Buda kao lek savetuje pomno motrenje na vratima čula, praćeno svešću da svaki inpuls može voditi smirenju ako ga prevladamo razumevanjem, ali i do sukoba i patnje ako izmakne kontroli i njime postanemo zaslepljeni.^[5]

Stanje oslobođenja sa Točka rađanja i smrti, odnosno konačnog oslobođenja od patnje zove se nirvana.^[4]

1. ↑ Analiza uslovljenog nastanka Arhivirano 2016-03-04 na Wayback Machine-u (Patićća-samuppada-vibhanga sutta)
2. ↑ Elijade 1996: str. 40–59
3. ↑ Budizam od A do Z: USLOVLJENI NASTANAK, Pristupljeno 27. 4. 2013.
4. ↑ ^{4,0 4,1 4,2} Fung Ju-Lan, Istorija kineske filozofije. NOLIT, Beograd. (1977). str. 271-285
5. ↑ ^{5,0 5,1} Kovačević 2014: str. 29