Back Keurajeuën Bizantium ACE Bisantynse Ryk Afrikaans Byzantinisches Reich ALS ቢዛንታይን መንግሥት Amharic Imperio Bizantín AN الإمبراطورية البيزنطية Arabic لإمبراطورية لبيزنطية ARY امبراطوريه بيزنطيه ARZ Imperiu Bizantín AST Bizans imperiyası Azerbaijani
Perandoria Bizantine | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 286/395–1204, 1261–1453 | |||||||||
 Chi Rho
 Stema
| |||||||||
| Parimi: Në kohën e Paleologut | |||||||||
 Perandoria në 555 nën Justinianin e Madh, në shtrirjen e saj më të madhe që nga rënia e Perandorisë Romake Perëndimore | |||||||||
 Evolucioni i trojeve të Perandorisë Romake Lindore nën çdo dinasti perandorake deri në rënien e saj në 1453. | |||||||||
| Gjendja | Perandori | ||||||||
| Kryeqyteti | Kostandinopoja | ||||||||
| Gjuhët e zakonshme | Latinisht · Greqisht | ||||||||
| Besimi | Ortodoksia · Minoritetet: Islami dhe Judaizmi | ||||||||
| Qeveria | |||||||||
| Lloji i qeverisjes | Aristokracia · Burokracia | ||||||||
| Perandor | |||||||||
• 286 – 305 | Diokleciani (i pari) | ||||||||
• 306 – 337 | Kostandini I | ||||||||
• 1449 – 1453 | Kostandini XI (i fundit) | ||||||||
| Kuvendi | Senat | ||||||||
| Historia | |||||||||
• Ndarja e parë e Perandorisë Romake | 1 Prill 286 | ||||||||
| 11 Maj 330 | |||||||||
• Ndarja përfundimtare Lindje-Perëndim pas vdekjes së Teodosit I | 17 Janar 395 | ||||||||
• Rënia e Perandorisë Romake Perëndimore; deponimi i Romulusit | 4 Shtator 476 | ||||||||
• Vrasja e Julius Nepos | 9 Maj 480 | ||||||||
• Pushtimet e hershme myslimane; fillimi i epokës së errët | 634–750 | ||||||||
• Beteja e Manzikert; humbja e Anadollit për shkak të luftës civile pasuese | 26 Gusht 1071 | ||||||||
• Pushimi i Kostandinopojës nga kryqtarët katolikë | 12 Prill 1204 | ||||||||
• Rimarrja e Kostandinopojës | 25 Korrik 1261 | ||||||||
• Rënia e Kostandinopojës | 29 Maj 1453 | ||||||||
• Pushtimi i osmanëve | 29 Maj 1453 | ||||||||
| Popullsia | |||||||||
• 457 | 16,000,000 | ||||||||
• 565 | 26,000,000 | ||||||||
• 775 | 7,000,000 | ||||||||
• 1025 | 12,000,000 | ||||||||
• 1320 | 2,000,000 | ||||||||
| Ekonomia | |||||||||
| Monedha | Solidus · Nomisma · Denarius | ||||||||
| Të dhëna të tjera | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Perandoria bizantine, Perandoria Romake Lindore ose Perandoria romake e Lindjes ishte gjysma lindore e Perandorisë romake, që mbijetoi për një mijë vjet pas copëtimit të gjysmës perëndimore në mbretëri feudale të ndryshme dhe që ra përfundimisht pas sulmeve të vazhdueshme të turqve osmanë në 1453.
Vetë emri Bizantin shfaq keqkuptimet me të cilat është rënduar historia e perandorisë, duke ditur që banorët e saj nuk do ta konsideronin aspak të përshtatshëm. Sipas tyre, ata nuk i përkisnin askujt tjetër përveç Perandorisë romake, të themeluar pak përpara fillimit të Periudhës së krishterë me aprovimin e Zotit për të bashkuar popullin në pregatitje për ardhjen e të birit. Krenarë për prejardhjen e krishterë dhe romake, ata e quanin veten Romaioi ose romakë. Historianët modernë bien dakord me ta vetëm pjesërisht. Termi Roma Lindore përshkruan saktësisht njësitin politik që përfshinte provincat lindore të Perandorisë së vjetër romake deri në 476, kur akoma kishte dy perandorë. I njëjti term mund të përdoret deri në fund të pjesës së dytë të shekullit të 6-të, sa kohë që njerëzit vazhdonin të vepronin e të mendonin jo ndryshe nga ata të Perandorisë së hershme romake. Në po këtë kohë, megjithatë, pati ndryshime aq të shumta saqë pas shekullit të 7-të, shteti dhe shoqëria në Lindje ndryshonin dukshëm me format më të hershme. Për të shfaqur këtë ndryshim, historianët tradicionalisht e kanë përshkruar perandorinë mesjetare si Bizantine.[1]
Termi i dytë vjen nga emri Bizant, prej një kolonie të lashtë greke në anën evropiane të Bosforit, midis Mesdheut dhe Detit të Zi; qyteti ishte, për shkak të vendndodhjes, një pikë natyrore tranziti midis Evropës dhe Azisë së vogël (Anadolli). I rithemeluar si Roma e re nga perandori Kostandini i Madh, iu dha emri Kostandinopojë, qyteti i Kostandinit. U quajt prej Bizantit sepse thekson një aspekt qendror të qytetërimit bizantin: shkalla në të cilën administrata dhe jeta intelektuale e perandorisë u përqendrua në Kostandinopojë nga 330 deri në 1453, viti i mbrojtjes së fundit dhe të pasuksesshme të qytetit nga Kostandini XI Paleologu. Rrethanat e mbrojtjes së fundit janë interesante, kur në 1453 e lashta, mesjetarja dhe modernia u takuan për një kohë të shkurtër. Kostandini i fundit ra duke mbrojtur Romën e re të ndërtuar nga Kostandini i parë. Muret që rezistuan në Mesjetën e hershme gjermanët, hunët, avarët, sllavët dhe arabët u hodhën poshtë nga artileria moderne, misteret e së cilës teknikët evropianë ia kishin mësuar pushtuesve më të suksesshëm të Azisë qendrore: turqve osmanë.
Fatet e perandorisë ishin kësisoj të lidhura ngushtë me popujt e tjerë, arritjet dhe dështimet e të cilëve karakterizuan historinë mesjetare të Evropës dhe Azisë. Jo gjithmonë pati armiqësi në marrëdhëniet midis bizantinëve dhe atyre që ata i quanin barbarë. Edhe pse intelektuali bizantin besonte thellë se qytetërimi mbaronte në kufijtë e botës së tij, ai e hapi atë edhe për barbarin, nëse ky i fundit (bashkë me fisin) do të pranonte të pagëzohej dhe të shprehte besnikëri ndaj perandorit. Falë lëshimeve që vinin prej këtyre politikave, shumë emra, në dukje grekë, fshihnin origjina të ndryshme: sllave, ose ndoshta turke. Si pasojë, analfabetizmi barbar errëson brezat e hershëm të disa familjeve të destinuara për të qenë parësore në shërbimin civil ose ushtarak të perandorisë. Bizanti ishte një shoqëri e përzierë, e karakterizuar në shekujt e tij të hershëm nga një shkallë mobiliteti shoqëror që hedh poshtë stereotipin shpeshherë të atribuar të një shoqërie të palëvizshme dhe të vendosur me kastë.[2]
Një burim fuqie në Mesjetën e hershme, pozita gjeografike e Bizantit i shkaktoi dëm perandorisë pas shekullit të 10-të. Pushtimet e asaj epoke sollën probleme të reja të organizimit dhe asimilimit dhe këto perandorët duhej t'i përballnin në të njëjtën kohë kur çështje më të vjetra të politikave sociale dhe ekonomike kërkonin zgjidhje në forma të reja dhe afat-shkurtra. Asnjëherë nuk u arritën zgjidhje të kënaqshme. Në shekujt e vonë të perandorisë u shquan armiqësi fetare dhe etnike të ashpra duke dobësuar Bizantin para armiqve të rinj që shfaqeshin nga lindja dhe perëndimi. Perandoria përfundimisht ra kur strukturat administrative nuk mund të përballonin më tej barrën e drejtimit të vendosur mbi to pas pushtimeve ushtarake.
Shënime:
- Ky entitet ishte "pjesa lindore" derisa ra "Perandoria romake perëndimore"; kur Odoakri i dha skeptrin perandorak Kostandinopojës ishte thjesht Perandoria romake.
- Kostandinopoja (330–1204 dhe 1261–1453). Kryeqyteti i Perandorisë së Nikesë, perandoria pas Kryqëzatës së 4-të, ishte në Nike, Izniku i sotëm, Turqi.
- Data e themelimit tradicionalisht konsiderohet rithemelimi i Kostandinopojës si kryeqytet i Perandorisë romake (324/330), ndonëse data të tjera përdoren shpesh.[3]
- Data e rënies njihet universalisht si 1453, ndonëse pati disa mbetje të përkohshme në More dhe Trebizond.[3]
- ^ Kazhdan & Epstein 1985, p. 1.
- ^ Kazhdan & Constable 1982, p. 12.
- ^ a b Kazhdan 1991, p. 344.
© MMXXIII Rich X Search. We shall prevail. All rights reserved. Rich X Search