Apateizm

Apateizm (Grekçe: ἀπάθεια, romanize: apatheía ve Grekçe: θεός, romanize: théos kelimelerinin birleşimi) ya da tanrıumursamazlık, tanrının veya tanrıların varlığı veya yokluğu konusunda ilgisiz, kayıtsız kalma durumudur. Bir apateist, tanrının veya tanrıların var olduğu veya olmadığı yönündeki iddiaları kabul etmek veya reddetmekle ilgilenmez.^[1][2][3] Bir inanç, iddia veya bir inanç sisteminden ziyade bir tutum olarak nitelendirilir.^[4][5]

Tarihsel süreçte, apati (ilgisizlik) kavramının ifade ettiği anlama en yakın düşünce Diderot'un Voltaire'e yazdığı mektupta görülür: "Baldıran otunu maydanozla karıştırmamak çok önemlidir ama Tanrı'ya inanıp inanmamak hiç de öyle değil."^[6] Ancak her ne olursa olsun, bugünkü yaygın şekliyle apateist bir düşünceye rastlamak nadirdir.^[1][7]

Felsefeci Trevor Hedberg, apateizmi "din felsefesinde keşfedilmemiş bölge" olarak nitelendirdi.^[5] Siyaset teorisyeni ve anayasa hukuku uzmanı Adam Scott Kunz, apateizmi, "(1) tanrının varlığı sorununa, (2) o tanrıya bağlılığın metafizik veya pratik değerine ve/veya (3) o tanrının doğal dünyayla etkileşimine karşı, hem kamusal hem özel alanda, felsefi bir kayıtsızlık tutumu" olarak tanımladı.^[8]

Trevor Hedberg ve Jordan Huzarevich, pratik apateizm ve entelektüel apateizm olmak üzere apateizmi ikiye ayırır. Pratik apateizm, Tanrı'ya, metafizik, doğaüstü veya aşkın bir varlığa inanca karşı kayıtsızlığı, ilgisizliği ifade eder; bu soruların cevaplarının pratik önem taşımadığına inanır. Entelektüel apateizmde ise bu sorulara kafa yormak için kayda değer entelektüel nedenlerin olmadığına inanılır.^[9][10] Bir yönüyle birincisi pasif apateizmi ifade ederken ikincisi aktif apateizmi ifade eder. Her iki tanımlama açısından da apateizm, neye inanıldığıyla değil, nasıl inanıldığıyla ilgilidir.^[11] Bu bakımdan, düşünce tarihinde Tanrı'nın varlığının kabul edildiği teizm, reddedildiği ateizm ve Tanrı'nın varlığının bilinemeyeceğini ifade eden agnostisizm kavramlarından farklıdır.^[10][11] Apateizm, felsefi çalışmalarda nadiren bahsedilen ve neredeyse hiç detaylı bir şekilde açıklanmayan bir konudur.^[9]

Apateizm terimi teolog Robert Nash tarafından 2001 yılında ilk kez kullanıldı.^[2] Amerikalı gazeteci Jonathan Rauch, "Let it Be" (2003) adlı makalesinde Tanrı'ya inanmamasa da bu durumun kendisi için önemli olmadığını ve aslında apateist olduğunu dile getirdi.^[11] Rauch'un bu makalesi, daha önce var olan "apateist" terimini daha popüler hâle getirdi. Terim, teoloji çevrelerinde sıkça tartışılır oldu.^[10]

1. ^ ^{a b} Hegner, Ian von (2018). "Heroical Apatheism: Mala Fide Bootstrapping Obligations". Journal of Philosophy. Cilt 39. ss. 76-77. 
2. ^ ^{a b} Nash, Robert J. (2001). Religious pluralism in the academy : opening the dialogue. P. Lang. s. 27. 
3. ^ Hegner, Ian von (2016). "Gods and Dictatorships: a Defence of Heroical Apatheism". s. 40. 27 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
4. ^ Cline, Austin (16 Temmuz 2017). "What Is an Apatheist?" (İngilizce). learnreligions.com. 2 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2021. 
5. ^ ^{a b} Phillips, Sean (5 Ağustos 2017). "Apatheism: Should we care whether God exists?". nooga.com. 25 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2021. 
6. ^ Diderot, Denis (1876). Oeuvres Complètes De Diderot: Revues Sur Les Éditions Originales (Fransızca). 19. Garnier frères. s. 422. 
7. ^ Beshears, Kyle (2017). Apatheism: Engaging the Western Pantheon of Spiritual Indifference. s. 260. 19 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2024. 
8. ^ Kunz, Adam Scott (2023). "Apatheism: A Primer". Medium (İngilizce). 5 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2024. 
9. ^ ^{a b} Hedberg, Trevor; Huzarevich, Jordan (2017). "Appraising Objections to Practical Apatheism". 1-5. 30 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
10. ^ ^{a b c} Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :7 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
11. ^ ^{a b c} Rauch, Jonathan (2003). "Let It Be". The Atlantic. 2 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.