Ateizm

Ateizm ya da tanrıtanımazlık,^[1] Tanrı'nın, tanrıların, doğaötesi inançların ya da ruhani varlıkların reddidir. Bu fikirde olanlara ateist ya da tanrıtanımaz denir.^[2][3][4][5]

Kelime anlamında da belirtildiği üzere ateizm, din ile ilgili bir kavram değil, tanrı ile ilgili bir kavramdır. Dinlerin varlığı, dinlerin tanımının ne olduğu, dinlerin iyi mi yoksa kötü mü olduğu ateizmin konusu ve tartışma alanı dışındadır. Bu din karşıtlığının tartışma alanıdır. Ateizm, her tür metafiziği yok saydığı için, kendini metafizik ögeler üzerinden temellendiren dinlerin metafizik boyutlarını da yok sayar. Yani bu, özellikle dinlere karşı sergilenen bir duruş değil, genel olarak tüm metafizik inanışlara karşı bir duruştur.

Ateizm sıklıkla "dinsizlik" ile özdeşleştirilse de, Budizm gibi bazı Uzak Doğu dinlerinde de "yaratıcı" anlamında bir tanrının varlığına rastlanmaz.^[6] Bu yönüyle de ateizm ile dinsizlik birebir örtüşmez. Deizm fikrine bakıldığında da, Tanrı'ya inancın olduğu ancak dinlerin kabul edilmediği görülür.^[7]

Ateizm, anti-teizm yani teizm karşıtı demek değildir ve bir "tepkisellik" anlamı içermez, zira metafizik ögelerin "var olmadığını" savunmak için metafizik ögelerin "var olması" gerekmez. Ateizm, yalnızca bir "durum" ifadesidir. Sadece Tanrı veya tanrıların ve metafizik ögelerin var olmadığını söyler.

Ateizm; yaratıcı ve müdahaleci bir Tanrı'yı kabul eden teizmden,^[8] yaratıcı ancak müdahaleci olmayan bir Tanrı'yı kabul eden deizmden,^[9] her şeyi kapsayan içkin bir Tanrı^[10] veya evrenin ya da doğanın Tanrı ile aynı olduğunu savunan panteizmden^[11] ve Tanrı'nın hem evrenin kendi hem de evrenin ötesinde (aşkın) olduğunu savunan panenteizmden; ayrıca, Tanrı'nın varlığı ve yokluğu konusundaki soruları "cevaplandırılamaz" diyerek cevapsız bırakan agnostizmden; Tanrı'yı, "kesin olarak" yok saymasıyla ayrılır.^[2]

Günümüzde, dünya nüfusunun %2,3'ü kendini ateist, %11,9'u dinlere inanmayan olarak tanımlamaktadır.^[12] Bu oran Rusya'da %48'in üzerine çıkmakta, Japonya'da ise %64 ila %65 arasında seyretmektedir. Avrupa Birliği'nde oran, %6 ile İtalya ve %85 ile İsveç arasında değişkenlik göstermektedir.^[13] 2006 yılı istatistiklerine göre ise Türkiye'de bu oran %2,5 civarındadır.^[14]

1. ^ Akarsu, Bedia (1998). Felsefe Terimleri Sözlüğü (7 bas.). İnkılâp Kitabevi. s. 169. ISBN 975-10-0023-8. Tanrıtanımazlık [Alm. Atheismus] [Fr. atheisme] [İng. atheism] [Yun. atheos] [es. t. İlhat]: Tanrının varoluşunu yadsıyan öğreti. // Bu öğretiye felsefe açısından şu anlayışlar temel olabilir: a. Gerçeğin özü özdekse, evrende Tanrının yeri yoktur (özdekçilik). b. Tanrı olursa insanın özgürlüğü ortadan kalkar (idealizm). c. Yalın kuşkuculuk. 
2. ^ ^{a b} Nielsen, Kai E. (29 Mart 2024). "Atheism". Encyclopædia Britannica (İngilizce). 1 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2024. atheism, in general, the critique and denial of metaphysical beliefs in God or spiritual beings. 
3. ^ Cevizci, Ahmet (Şubat 1999). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları. s. 82. Tanrı'nın ya da tanrıların varolmadığı inancına dayanan felsefe akımı. Evreni yarattığı, evrenin yasalarını koyduğu, evrene bir şekilde müdahele ettigi kabul edilen doğaüstü bir varlık türüne veya Yaratıcıya inanmama. 
4. ^ Frolov, İvan (1991). Felsefe Sözlüğü. Cem Yayınevi. s. 458. Tanrıtanımazlık (Ruhlar, tanrılar, ölümden sonra yaşam vb.) doğaüstüne inanı geri çeviren bir görüşler sistemi; din'in tümden olumsuzlanması. 
5. ^ McCormick, Matt. "Atheism". İnternet Felsefe Ansiklopedisi. 21 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. The term “atheist” describes a person who does not believe that God or a divine being exists. 
6. ^ Kedar, Nath Tiwari (1997). Comparative Religion. Motilal Banarsidass. pp. 50. ISBN 81-208-0293-4.
7. ^ "Deizm." Güncel Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu. Erişim: 8 Kasım 2008.
8. ^ "theism." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.
9. ^ "deism." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.
10. ^ Encyclopedia of Philosophy ed. Paul Edwards. New York: Macmillan and Free Press. 1967. ss. 34. 
11. ^ The New Oxford Dictionary Of English. Oxford: Clarendon Press. 1998. ss. 1341. ISBN 0-19-861263-X. 
12. ^ "Worldwide Adherents of All Religions by Six Continental Areas, Mid-2005". Encyclopædia Britannica. 2005. http://search.eb.com/eb/article-9432620 30 Ocak 2012 tarihinde WebCite sitesinde arşivlendi. Retrieved on 2007-04-15. “2.3% Atheists: Persons professing atheism, skepticism, disbelief, or irreligion, including the militantly antireligious (opposed to all religion). 11.9% Nonreligious: Persons professing no religion, nonbelievers, agnostics, freethinkers, uninterested, or dereligionized secularists indifferent to all religion but not militantly so.”
13. ^ "Atheism: Contemporary Rates and Patterns" 22 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Cambridge Companion to Atheism, ed. by Michael Martin, Cambridge University Press: Cambridge, 2005.
14. ^ Dentsu İletişim Enstitüsü 電通総研・日本リサーチセンター編「世界60カ国価値観データブック 16 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Japonca)