Suriye

Koordinatlar: 35°15′N, 38°20′E

Suriye ٱلْجُمْهُورِيَّةُ ٱلْعَرَبِيَّةُ ٱلسُّورِيَّةُ (Arapça) El-Cumhuriyyetü'l-Arabiyyetü's-Suriyya Suriye Arap Cumhuriyeti
Bayrak Arma
Slogan وَحْدَةٌ ، حُرِّيَّةٌ ، اِشْتِرَاكِيَّةٌ Waḥdah, Ḥurrīyah, Ishtirākīyah ("Birlik, Özgürlük, Sosyalizm")
Millî marş Humat ed-Diyar Anavatan Muhafızları
Suriye konumu (yeşil)
Başkent ve en büyük şehir	Şam 33°30′K 36°18′D / 33.500°K 36.300°D / 33.500; 36.300
Resmî dil(ler)	Arapça[1]
Yaygın dil(ler)	Levant Arapçası, Mezopotamya Arapçası
Etnik gruplar (2023)[2]	%74-75 Arap %9,5-10 Kürt %15-16 Diğer (Türkmenler, Süryaniler, Ermeniler, Çerkesler ve daha fazlası dahil)[2][3]
Demonim	Suriyeli
Hükûmet	Totaliter[4] ırsî diktatörlük altında üniter baskın partili Baasçı başkanlık cumhuriyeti[5]
• Devlet Başkanı Beşşar Esad • Başkan Yardımcısı Necah el-Attar • Başbakan Hüseyin Arnus • Meclis Başkanı Hammuda Sabbah
Yasama organı	Halk Meclisi
Tarihçe
• Suriye Arap Krallığı 8 Mart 1920 • Fransız Mandası altında Suriye Devleti 1 Ocak 1925 • Suriye Cumhuriyeti 14 Mayıs 1930 • De jure bağımsızlık 24 Ekim 1945 • De facto bağımsızlık 17 Nisan 1946 • Birleşik Arap Cumhuriyeti'nden ayrılma 28 Eylül 1961 • Baas Partisi'nin iktidarı 8 Mart 1963 • Mevcut anayasa 27 Şubat 2012
Yüzölçümü
• Toplam	185.180[6] km2 (87.)
• Su (%)	1,1
Nüfus
• 2023 tahminî	23.865.423[7] (58.)
• Yoğunluk	118,3/km2 (70.)
GSYİH (SAGP)	2015 tahminî
• Toplam	50,28 milyar $[8]
• Kişi başına	2.900 $[8]
GSYİH (nominal)	2020 tahminî
• Toplam	$11,08 milyar[8]
• Kişi başına	$533
Gini (2014)	55.8[9] yüksek
İGE (2021)	0.577[10] orta · 150.
Para birimi	Suriye Lirası (SYP)
Zaman dilimi	UTC+3 (Arabistan Standart Zaman Dilimi)
Tarih formatı	gg/aa/yyyy (AD)
Trafik akışı	sağ
Telefon kodu	+963
ISO 3166 kodu	SY
İnternet alan adı	.sy

Suriye Arap Cumhuriyeti
Bu kategoride yer alan maddeler Suriye hükûmeti ve siyasetinin bir parçasıdır.
Arap Birliği Üye Devleti
Anayasa Önsöz ve Bölüm 1 2. Bölüm 3. Bölüm 4. Bölüm İnsan hakları
Yürütme Devlet Başkanı (liste) Beşşar Esad Devlet Başkanı Yardımcısı Faruk eş-Şara Necah el-Attar Başbakan (liste) Hüseyin Arnus Başbakan Yardımcısı Ali Abdullah Eyüb
Yasama Halk Meclisi Başkan: Hammuda Sabbah
Yargı Yüksek Yargı Konseyi Yüksek Anayasa Mahkemesi
Yerel Yönetimler İller İlçeler Bucaklar (Nahiyeler) Köyler
Seçimler Son seçimler Devlet Başkanlığı: 2007 2014 2021 Parlamento: 2012 2016 2020 Siyasi partiler Ulusal İlerici Cephe Değişim ve Özgürlük için Halk Cephesi Arap Sosyalist Baas Partisi (Suriye şubesi)
Dış İlişkiler Dışişleri ve Gurbetçiler Bakanlığı Bakan: Faysal Mikdad Suriye'nin diplomatik temsilcilikleri / Suriye'deki diplomatik temsilcilikler Suriye vatandaşlık yasası Pasaport Vize gereksinimleri Vize politikası BM'nin Suriye kararları Golan Tepeleri'nin statüsü Suriye İç Savaşı
g t d

Suriye (Arapça: سُورِيَا veya سُورِيَة, romanize: Suriyya), resmî adıyla Suriye Arap Cumhuriyeti (Arapça: الجمهورية العربية السورية, romanize: El-Cumhuriyyetü'l-Arabiyyetü's-Suriyya), Doğu Akdeniz ve Levant'ta yer alan bir Batı Asya ülkesidir. Batıda Akdeniz, kuzeyde Türkiye, doğu ve güneydoğuda Irak, güneyde Ürdün ve güneybatıda İsrail ve Lübnan ile sınırlanan ve 14 vilayetten oluşan üniter bir cumhuriyettir. Verimli ovalar, yüksek dağlar ve çöllerden oluşan bir ülke olan Suriye, çoğunluğu Suriyeli Araplar, Kürtler, Türkmenler, Süryaniler, Ermeniler, Çerkesler,^[11] Arnavutlar ve Rumlar olmak üzere çeşitli etnik ve dinî gruplara ev sahipliği yapmaktadır. Dinî gruplar arasında Sünniler, Hristiyanlar, Nusayriler, Dürziler ve Yezidiler bulunmaktadır. Suriye'nin başkenti ve en büyük şehri Şam'dır. Araplar en büyük etnik gruptur ve Sünniler en büyük dinî gruptur.

Suriye, neo-Baasçılık olarak bilinen Arap milliyetçi ideolojisini benimseyen tek ülkedir. Suriye, Birleşmiş Milletler dışındaki bir uluslararası örgüt olan Bağlantısızlar Hareketi'nin üyesidir. Kasım 2011'de Arap Birliği^[12] ve İslam İşbirliği Teşkilatı^[13] üyelikleri askıya alındı ve Akdeniz Birliği üyeliğini kendi kendine askıya aldı.^[14] Ancak 7 Mayıs 2023 tarihinde Arap Birliği'ne geri döndü.^[15]

Modern Suriye devleti, yüzyıllar süren Osmanlı yönetiminin ardından 20. yüzyılın ortalarında kuruldu. Bir süre Fransız Mandası olarak kaldıktan sonra (1923-1946), yeni kurulan devlet, eskiden Osmanlı yönetiminde olan Suriye vilayetlerinden çıkan en büyük Arap devletini temsil ediyordu. Demokratik parlamenter bir cumhuriyet olarak de jure bağımsızlığını 24 Ekim 1945'te, Suriye Cumhuriyeti'nin Birleşmiş Milletlerin kurucu üyesi olmasıyla kazandı ve bu hareket eski Fransız Mandası'nı yasal olarak sona erdirdi (Fransız birlikleri Nisan 1946'ya kadar ülkeyi terk etmemiş olsa da).

"Suriye" adı tarihsel olarak daha geniş bir bölgeyi ifade etmekteydi, geniş anlamda Levant ile eş anlamlıydı ve Arapçada eş-Şam olarak bilinmekteydi. Modern devlet, MÖ 3. binyılın Ebla uygarlığı da dahil olmak üzere birçok antik krallık ve imparatorluk alanını kapsamaktadır. Halep ve başkent Şam, dünyanın sürekli yerleşim gören en eski şehirleri arasındadır.^[16] İslami dönemde Şam, Emevi Halifeliği'nin merkezi ve Mısır'daki Memlük Sultanlığı'nın bir vilayet başkentiydi.

Bağımsızlık sonrası dönem, 1949 ve 1971 yılları arasında ülkeyi sarsan çok sayıda askeri darbe ve darbe girişimi ile çalkantılı geçti. Suriye 1958'de Mısır ile Birleşik Arap Cumhuriyeti adı verilen kısa süreli bir birlik kurdu ve bu birlik 1961 Suriye Darbesi ile sona erdi. Cumhuriyet, 1 Aralık'ta yapılan anayasa referandumunun ardından 1961 yılının sonlarında Suriye Arap Cumhuriyeti olarak yeniden adlandırıldı. Arap Sosyalist Baas Partisinin askeri komitesi tarafından gerçekleştirilen ve tek partili bir devlet kuran 1963 Darbesi önemli bir olaydı. Suriye, 1963'ten 2011'e kadar Olağanüstü Hal Yasası altında kaldı ve vatandaşlar için anayasal korumaları etkin bir şekilde askıya alındı. Neo-Baasçı gruplar arasındaki iç iktidar mücadeleleri 1966 ve 1970'te yeni darbelere neden oldu ve nihayetinde General Hafız Esad'ın iktidarı ele geçirmesiyle sonuçlandı. Esad, silahlı kuvvetlerde, bürokraside, "Muhaberat"ta ve yönetici elitte kilit görevlere Nusayri sadıklarını atadı; iktidarı kendi ailesi içinde sağlamlaştırmak için etkili bir "Nusayri azınlık yönetimi" kurdu.^[17]

Hafız Esad'ın 2000 yılında ölümünden sonra oğlu Beşşar Esad, Esad ailesine bir kişilik kültü etrafında şekillenen devlet başkanlığını ve siyasi sistemi miras bıraktı.^[17] Esad ve Baas rejimi, vatandaşların ve siyasi mahkûmların sık sık infaz edilmesi, kitlesel sansür^[18][19] ve milyarlarca dolarlık yasa dışı uyuşturucu ticaretinin^[20][21] finanse edilmesi de dahil olmak üzere çok sayıda insan hakları ihlali nedeniyle kınandı. Mart 2011'den bu yana Suriye, bölgedeki ve ötesindeki bir dizi ülkenin askeri veya başka şekillerde müdahil olduğu çok taraflı bir iç savaşın içinde. 2020 itibarıyla Suriye topraklarında Esad yönetimine meydan okuyan üç siyasi oluşum - Suriye Geçici Hükümeti, Suriye Kurtuluş Hükümeti ve Rojava - ortaya çıktı. Suriye, 2016-2018 yılları arasında Küresel Barış Endeksi'nde son sırada yer alarak savaş nedeniyle dünyanın en şiddetli ülkesi haline geldi.^[22] Çatışmalar 570.000'den fazla insanın ölümüne^[23] yol açarken, Esad yanlısı güçler toplam sivil kayıpların %90'ından fazlasına neden oldu.^[a] Savaş aynı zamanda Suriye mülteci krizine de yol açtı. 7,6 milyon ülke içinde yerinden edilmiş insan (Temmuz 2015 UNHCR sayısı) ve 5 milyondan fazla mülteci (Temmuz 2017 UNHCR tarafından kaydedildi)^[32] olduğu tahmin edilen savaş, son yıllarda nüfus değerlendirmesini zorlaştırmıştır.

1. ^ "Constitution of the Syrian Arab Republic – 2012" (PDF). International Labour Organization. International Labour Organization. 6 Kasım 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2020. 
2. ^ ^{a b} "Syria: People and society". The World Factbook. CIA. 10 Mayıs 2022. 16 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2023. 
3. ^ "Largest Ethnic Groups In Syria". WorldAtlas. 7 Haziran 2018. 29 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2022. 
4. ^
   • Khamis, B. Gold, Vaughn, Sahar, Paul, Katherine (2013). "22. Propaganda in Egypt and Syria's "Cyberwars": Contexts, Actors, Tools, and Tactics". Auerbach, Castronovo, Jonathan, Russ (Ed.). The Oxford Handbook of Propaganda Studies. 198 Madison Avenue, New York, NY 10016: Oxford University Press. s. 422. ISBN 978-0-19-976441-9. KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi (link)
   • Wieland, Carsten (2018). "6: De-neutralizing Aid: All Roads Lead to Damascus". Syria and the Neutrality Trap: The Dilemmas of Delivering Humanitarian Aid Through Violent Regimes. 50 Bedford Square, London, WC1B 3DP, UK: I. B. Tauris. s. 68. ISBN 978-0-7556-4138-3. 
   • Ahmed, Saladdin (2019). Totalitarian Space and the Destruction of Aura. State University of New York Press, Albany: Suny Press. ss. 144, 149. ISBN 9781438472911. 
   • Hensman, Rohini (2018). "7: The Syrian Uprising". Indefensible: Democracy, Counterrevolution, and the Rhetoric of Anti-Imperialism. Chicago, Illinois: Haymarket Books. ISBN 978-1-60846-912-3. 
5. ^ "Constitution of Syria 2012". Scribd. 15 Şubat 2012. 18 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2013. 
6. ^ "Syrian ministry of foreign affairs". 11 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
7. ^ "The World Factbook". The World Factbook (2024 bas.). CIA. Erişim tarihi: 22 Haziran 2023. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)
8. ^ ^{a b c} "Syria". The World Factbook. Central Intelligence Agency. 9 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2021. 
9. ^ "World Bank GINI index". World Bank. 2 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2013. 
10. ^ "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (İngilizce). United Nations Development Programme. 8 Eylül 2022. 8 Eylül 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2022. 
11. ^ Gammer, Moshe (2004). The Caspian Region: The Caucasus. 2. Routledge. s. 64. ISBN 978-0-203-00512-5. 11 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2021. 
12. ^ MacFarquhar, Neil (12 Kasım 2011). "Arab League Votes to Suspend Syria". The New York Times. 13 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2011. 
13. ^ "Regional group votes to suspend Syria; rebels claim downing of jet". CNN. 14 Ağustos 2012. 15 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2012. 
14. ^ "Syria suspends its membership in Mediterranean union". Xinhua News Agency. 1 Aralık 2012. 6 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
15. ^ "Esed geri döndü... 11 yıl sonra Arap Ligi'nde". Hürriyet. 8 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2023. 
16. ^ "Neolithic Tell Ramad in the Damascus Basin of Syria". Archive. 11 Kasım 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2013. 
17. ^ ^{a b} Michael Bröning (7 Mart 2011). "The Sturdy House That Assad Built". Foreign Affairs. 7 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2021. 
18. ^ "Syria: Events of 2018". World Report 2019: Rights Trends in Syria. Human Rights Watch. 17 Aralık 2018. 
19. ^ "OHCHR | IICISyria Independent International Commission of Inquiry on the Syrian Arab Republic". www.ohchr.org. 22 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2020. 
20. ^ Rose, Söderholm, Caroline, Alexander (April 2022). "The Captagon Threat: A Profile of Illicit Trade, Consumption, and Regional Realities" (PDF). New Lines Institute: 2-39. 12 Nisan 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
21. ^ "Is the Syrian Regime the World's Biggest Drug Dealer?". Vice World News. 14 Aralık 2022. 15 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
22. ^ "Global Peace Index" (İngilizce). Vision of Humanity. 19 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2019. 
23. ^ "More than 570 thousand people were killed on the Syrian territory within 8 years of revolution demanding freedom, democracy, justice, and equality". The Syrian Observatory for Human Rights. 15 Mart 2019. 12 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2021. 
24. ^ "Assad, Iran, Russia committed 91% of civilian killings in Syria". Middle East Monitor. 20 Haziran 2022. 4 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
25. ^ "Civilian Death Toll". SNHR. September 2022. 5 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
26. ^ "91 percent of civilian deaths caused by Syrian regime and Russian forces: rights group". The New Arab. 19 Haziran 2022. 5 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
27. ^ "2020 Country Reports on Human Rights Practices: Syria". U.S Department of State. 2 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
28. ^ "In Syria's Civilian Death Toll, The Islamic State Group, Or ISIS, Is A Far Smaller Threat Than Bashar Assad". SOHR. 11 Ocak 2015. 6 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
29. ^ "Assad's War on the Syrian People Continues". SOHR. 11 Mart 2021. 13 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
30. ^ Roth, Kenneth (9 Ocak 2017). "Barack Obama's Shaky Legacy on Human Rights". Human Rights Watch. 2 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
31. ^ "The Regional War in Syria: Summary of Caabu event with Christopher Phillips". Council for Arab-British Understanding. 9 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
32. ^ "UNHCR Syria Regional Refugee Response". United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR). 19 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2013. 

Kaynak hatası: <ref> "lower-alpha" adında grup ana etiketi bulunuyor, ancak <references group="lower-alpha"/> etiketinin karşılığı bulunamadı (Bkz: Kaynak gösterme)