Ashuro

Ashuro (arabcha: عَاشُورَاء, ʿĀshūrāʾ') islomda xotirlash kunidir. Har yili islom taqvimining birinchi oyi Muharram oyining 10-kuniga toʻgʻri keladi. Shia musulmonlari orasida Ashuro kuni 680-yilda Karbalo jangida boshi judo qilingan Husayn ibn Alining (Muhammadning nabirasi) vafoti munosabati bilan keng miqyosli motam namoyishlari orqali nishonlanadi^[1]. Sunniy musulmonlar orasida Ashuro bayrami roʻza tutish orqali nishonlanadi^[2]. Husaynning oʻlimi sunniylar tomonidan ham katta fojia sifatida baholangan boʻlsa-da, motamning ochiq namoyishlari oʻziga xos harakatga qarab yo toʻxtatiladi yoki toʻgʻridan-toʻgʻri taqiqlanadi^[3].

Shia jamoalarida Ashuro marosimlari odatda guruhli yurishlarda oʻtkaziladi va yigʻlash va ziyorat qilishdan tortib, oʻzini oʻzi urish va koʻkrak urish kabi turli xil marosimlar bilan birga keladi^[4]. Sunniy jamoalarda Muhammad (s.a.v) hadislari asosida uch davra roʻza tutiladi: Ashuro kunidan oldingi kuni, Ashuro kuni va Ashuro kunidan keyingi kun; Ashuro kuni roʻza tutish farz boʻlmasada, qattiq targʻib qilinadi^[5][6]. Marokash va Jazoir kabi mamlakatlardagi xalq anʼanalarida Ashuro kuni maxsus taomlar, gulxanlar yoki karnavallar bilan nishonlanadi, garchi bu amaliyotlar diniy idoralar tomonidan qoʻllab-quvvatlanmasa ham^[7].

1. ↑ Morrow, John Andrew. Islamic Images and Ideas: Essays on Sacred Symbolism. McFarland & Co, 2013. pp. 234-36. ISBN 978-0786458486
2. ↑ „What is Ashura and how do Shia and Sunni Muslims observe it?“ (en). Middle East Eye. Qaraldi: 2022-yil 13-sentyabr.
3. ↑ Lipka. „Muslim holiday of Ashura brings into focus Shia-Sunni differences“ (en-US). Pew Research Center. Qaraldi: 2022-yil 13-sentyabr.
4. ↑ „Dramatic photos show how Shiite Muslims mark Ashura, one of the most emotional events in Islam“ (en-US). The Washington Post. Qaraldi: 2022-yil 13-sentyabr.
5. ↑ „Ashura | Definition, History, & Facts | Britannica“ (en). www.britannica.com. Qaraldi: 2022-yil 13-sentyabr.
6. ↑ „Fasting in Muharram“ (en-gb). Penny Appeal. Qaraldi: 2022-yil 13-sentyabr.
7. ↑ M. Maarouf, 2010, Ashura and the Ritual Emancipation of Women in Morocco, CESNUR 2010