Oysha

Oysha
Tavalludi	arabcha: عائشة بنت أَبي بكر 614-yil Makka, Hijoz
Vafoti	13-iyul 678 Madina, Damashq xalifaligi
Fuqaroligi	Rashidun xalifaligi va Umaviylar
Otasi	Abu Bakr
Onasi	Fatima bint Zaid

Oysha binti Abu Bakr (arabcha: عائشة بنت أَبي بكر; taxminan 614-yil^[1], Makka, hozirgi Saudiya Arabistoni – 13-iyul, 678-yil^[1], Madina, Umaviylar xalifaligi) – Islom paygʻambari Muhammadning(sallallohu alayhi vasallam) uchinchi, eng kenja xotini, Xalifa Abu Bakr Siddiq va Ummu Ruvmonning qizi. Laqablari Siddiqa, unvonlari Ummu-moʻminun (Moʻminlar onasi)dir^[2][3][4]. Oysha musulmonlar orasida oʻz davrining yetti buyuk islom olimidan biri sanaladi^[5][6].

Oysha Muhammadning(sallallohu alayhi vasallam) tirikligida ham, vafotidan keyin ham ilk islom tarixida muhim rol oʻynagan ayol. Sunniylik anʼanalarida Oysha ilmli va izlanuvchan sifatida tasvirlangan. U Muhammadning (sallallohu alayhi vasallam) taʼlimotini targʻib qildi va paygʻambar vafotidan keyin 44 yil davomida musulmon jamiyatiga xizmat qildi. Shuningdek, u nafaqat Muhammadning (sallallohu alayhi vasallam) shaxsiy hayoti bilan bogʻliq, balki meros, ziyorat va esxatologiya kabi mavzularda ham 2210 ta hadisni yetkazgani bilan mashhur^[7].

Oyshaning otasi Abu Bakr Muhammadning (sallallohu alayhi vasallam) vafotidan soʻng birinchi xalifa boʻldi, ikki yil oʻtib uning oʻrniga Umar ibn Xattob xalifa boʻldi. Uchinchi xalifa Usmon ibn Affon davrida Oysha unga qarshi muxolifatda yetakchi rol oʻynadi. Ali hukmronligi davrida Usmonning oʻlimi uchun qasos olmoqchi boʻlib, buni tuya ustidagi jangda qilmoqchi edi. Oysha jangda qatnashdi, nutq soʻzladi va tuyaning orqasida qoʻshinni boshqardi. Oxir-oqibat jangda magʻlub boʻldi, ammo uning ishtiroki va qatʼiyati unutilmas taassurot qoldirdi. Bu jangda qatnashgani uchun Oysha shia musulmonlari tomonidan odatda salbiy baholanadi.

Shundan soʻng Oysha Madinada yigirma yildan koʻproq tinch yashadi, siyosatda qatnashmadi, Ali bilan yarashdi va xalifa Muoviyaga qarshi chiqmadi.

Oysha Muhammadning (sallallohu alayhi vasallam) soʻzlaridan 2210 ta hadisni^[8][9][10], jumladan Muhammadning (sallallohu alayhi vasallam) oilaviy hayoti va uning turmush tarziga oid hadislarni yetkazgan. Shunday qilib, Oysha oʻz ilmini birlamchi manba – Muhammad(sallallohu alayhi vasalam) dan va uning hamrohi otasidan olgan. Oysha Muhammadning(sallallohu alayhi vasallam) Qur’onni toʻliq yod olgan uchta xotinidan biri edi (qolganlari Hafsa va Ummu Salama edi). Hafsa singari Oyshaning ham Qur’on qoʻlyozmasi bor edi. Muhammad sollallohu alayhi vasallamning sahobalari orasida Oysha islom fiqhining eng koʻzga koʻringan mutaxassisi sanaladi^[11][12]. Boshqa taniqli ilm egalari unga eng murakkab va chalkash vaziyatlarda huquqiy masalalar boʻyicha yordam soʻrab murojaat qilishdi va munosib, har tomonlama javoblar olishdi^[13]. Muhammad (sallallohu alayhi vasallam)ning vafotidan soʻng Oysha ustoz boʻlib, turli yoshdagi odamlarga saboq berdi. Oyshaning shogirdlari taʼlim va kamolotda doʻstlaridan ustun edilar^[14][15]. Keyinchalik uning koʻplab shogirdlari mashhur olimlar, hadis toʻplovchilari va Qur’on boʻyicha mutaxassislarga aylanishdi.

1. ↑ ^{1,0 1,1} Рощин 2005. sfn error: no target: CITEREFРощин2005 (help)
2. ↑ Mustafa ERĺŞ. . ISBN 9756736240. 
3. ↑ Шайх Абдулазиз Мансур, Таваккал Кенжаев. . ISBN 9789943542273. 
4. ↑ Абдулхай Абдурахмонов. . 
5. ↑ Mustafa ERĺŞ. . ISBN 9756736240. 
6. ↑ Шайх Абдулазиз Мансур, Таваккал Кенжаев. . ISBN 9789943542273. 
7. ↑ Asma Sayeed. Women and the Transmission of Religious Knowledge in Islam. Cambridge: Cambridge University Press, 2013. ISBN 978-1-139-38187-1. 
8. ↑ Шайх Абдулазиз Мансур, Таваккал Кенжаев. . ISBN 9789943542273. 
9. ↑ Prophet Muhammad (S) and His Family: A Sociological Perspective. AuthorHouse, 2011 — 71 bet. ISBN 9781467028189. 
10. ↑ Afkhami M.. . ISBN 9780815626671. 
11. ↑ Шайх Абдулазиз Мансур, Таваккал Кенжаев. . ISBN 9789943542273. 
12. ↑ „40 Хадисов Ан-Навави“ (deadlink). 2015-yil 22-fevralda asl nusxadan arxivlangan.
13. ↑ Шайх Абдулазиз Мансур, Таваккал Кенжаев. . ISBN 9789943542273. 
14. ↑ Mustafa ERĺŞ. . ISBN 9756736240. 
15. ↑ Шайх Абдулазиз Мансур, Таваккал Кенжаев. . ISBN 9789943542273.