Twrci

Pwnc yr erthygl hon yw'r wlad ar lan ddwyreiniol y Môr Canoldir. Gweler Twrci (aderyn) am wybodaeth ar yr aderyn.

Twrci

Türkiye Cumhuriyeti
Arwyddair	Yurtta sulh, cihanda sulh
Math	Gwlad
Prifddinas	Ankara
Poblogaeth	85,372,377
Sefydlwyd	29 Hydref 1923 (most precise value)
Anthem	İstiklâl Marşı
Pennaeth llywodraeth	Recep Tayyip Erdoğan
Cylchfa amser	UTC+03:00, Europe/Istanbul, Asia/Istanbul
Iaith/Ieithoedd   swyddogol	Tyrceg
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	Balcanau, De-orllewin Asia, Y Dwyrain Canol, Mediterranean Basin, Black Sea Basin, Ewrasia
Gwlad	Twrci
Arwynebedd	783,562 km²
Gerllaw	Y Môr Canoldir, Y Môr Du, Môr Aegeaidd, Môr y Lefant
Yn ffinio gyda	Gwlad Groeg, Bwlgaria, Syria, Irac, Armenia, Iran, Georgia, Aserbaijan, Y Cynghrair Arabaidd, yr Undeb Ewropeaidd
Cyfesurynnau	39°N 36°E
Gwleidyddiaeth
Corff gweithredol	Cabined Twrci
Corff deddfwriaethol	Cynulliad Cenedlaethol Mawr Twrci
Swydd pennaeth   y wladwriaeth	Arlywydd Twrci
Pennaeth y wladwriaeth	Recep Tayyip Erdoğan
Swydd pennaeth   y Llywodraeth	Arlywydd Twrci
Pennaeth y Llywodraeth	Recep Tayyip Erdoğan
Ariannol
Cyfanswm CMC (GDP)	$819,034 million, $905,988 million
Arian	Lira Twrcaidd
Canran y diwaith	9 ±1 canran
Cyfartaledd plant	2.07
Mynegai Datblygiad Dynol	0.838
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Gweriniaeth yn Ewrop ac Asia yw Gweriniaeth Twrci neu Twrci (Twrceg: Türkiye Cumhuriyeti, Cwrdeg: Komara Tirkiyê). Cyn 1922 yr oedd y wlad yn gartref i Ymerodraeth yr Otomaniaid. Mae Twrci wedi'i lleoli rhwng y Môr Du a Môr y Canoldir. Y gwledydd cyfagos yw Georgia, Armenia, Aserbaijan ac Iran i'r dwyrain, Irac a Syria i'r de a Gwlad Groeg a Bwlgaria i'r gorllewin. Poblogaeth Twrci, yn ôl y cyfrfiad diwethaf oedd 85,372,377 (31 Rhagfyr 2023)^[1]. Ankara yw prifddinas y wlad.

Roedd yr ardal a adnabyddir fel Twrci heddiw yn un o ranbarthau cynharafa mwyaf sefydlog y byd, wedi cartrefu safleoedd Oes Newydd y Cerrig (Neolithig) pwysig fel Göbekli Tepe, ac roedd gwareiddiadau hynafol fel yr Hattiaid, pobloedd Anatolaidd eraill a Groegiaid Mycenaeaidd yn byw ynddo.^[2][3][4][5] Goresgynnodd Alecsander Fawr yr ardal, cyfnod a ystyrir fel dechrau'r cyfnod Helenistaidd, mae'r rhan fwyaf o'r rhanbarthau hynafol yn Nhwrci fodern o'r diwylliant hwn, a oedd yn parhau yn ystod y cyfnod Bysantaidd.^[3][6] Dechreuodd y Twrciaid Seljuk fudo yn yr 11g, a bu Sultaniaeth Rum yn rheoli Anatolia tan oresgyniad y Mongol ym 1243, pan holltodd yn nifer o dywysogaethau Twrcaidd bychan.^[7]

Mae Twrci yn bwer rhanbarthol ac yn wlad sydd newydd ei diwydiannu,^[8] gyda lleoliad strategol geopolitaidd.^[9] Disgrifir ei heconomi fel un sy'n dod i'r amlwg ac sy'n arwain twf, a hi yw'r ugeinfed fwyaf yn y byd yn ôl CMC enwol, a'r 11fed mwyaf gan PPP. Mae'n aelod siarter o'r Cenhedloedd Unedig, yn aelod cynnar o NATO, yr IMF, a Banc y Byd, ac yn aelod sefydlol o'r OECD, OSCE, BSEC, OIC, a'r G20. Ar ôl dod yn un o aelodau cynnar Cyngor Ewrop ym 1950, daeth Twrci yn aelod cyswllt o'r EEC ym 1963, ymunodd ag Undeb Tollau'r UE ym 1995, a dechrau trafodaethau derbyn gyda'r Undeb Ewropeaidd yn 2005.

1. ↑ https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2023-49684&dil=1.
2. ↑ Howard, Douglas Arthur (2001). The History of Turkey. Greenwood Publishing Group. t. 43. ISBN 978-0-313-30708-9.
3. ↑ ^{3.0 3.1} Sharon R. Steadman; Gregory McMahon (2011). The Oxford Handbook of Ancient Anatolia: (10,000–323 BC). Oxford University Press. tt. 3–11, 37. ISBN 978-0-19-537614-2. Cyrchwyd 23 Mawrth 2013.
4. ↑ Casson, Lionel (1977). "The Thracians". The Metropolitan Museum of Art Bulletin 35 (1): 2–6. doi:10.2307/3258667. JSTOR 3258667. http://www.metmuseum.org/pubs/bulletins/1/pdf/3258667.pdf.bannered.pdf. Adalwyd 2021-10-26.
5. ↑ Edwards, Iorwerth Eiddon Stephen (1977). The Cambridge Ancient History (yn Saesneg). Cambridge University Press. tt. 184, 787. ISBN 978-0-521-08691-2.
6. ↑ David Noel Freedman; Allen C. Myers; Astrid Biles Beck (2000). Eerdmans Dictionary of the Bible. Wm. B. Eerdmans Publishing. t. 61. ISBN 978-0-8028-2400-4. Cyrchwyd 24 Mawrth 2013.
7. ↑ Mehmet Fuat Köprülü&Gary Leiser. The origins of the Ottoman Empire. t. 33.
8. ↑ "QA-114, 22 November 2020, Statement of the Spokesperson of Ministry of Foreign Affairs, Mr. Hami Aksoy, in Response to a Question Regarding Turkey's Putting on the Record its Determination to Obtain a Fair Position Under the International Climate Change Regime in the G20 Leaders' Declaration".
9. ↑ "The Political Economy of Regional Power: Turkey" (PDF). giga-hamburg.de. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 2014-02-10. Cyrchwyd 18 Chwefror 2015.