Etiko

Etiko (de la malnovgreka ἠθική (ἐπιστήμη) ēthikē (epistēmē) „la morala (kompreno)“, de ἤθος ēthos „kutima loko; kutimo, moro, tradicio; karaktero“) estas unu el la grandaj partfakoj de la filozofio, nome tiuj kiuj pritraktas sistematigadon, defendadon kaj rekomendadon de konceptoj pri bona kaj malbona konduto.^[1] La etikon – kaj la de ĝi deduktitajn fakojn (ekz. jur-, ŝtat- kaj socifilozofioj) – oni ankaŭ nomas „praktikan filozofion“, ĉar ĝi esploras la homan agon (male al la „Teoria filozofio“, al kiu apartenas la klasikaj fakoj logiko, la sciteorio kaj la metafiziko). La branĉo de filozofio nome aksiologio enhavas la sub-branĉojn etiko kaj estetiko, el kiuj ambaŭ estas konsiderataj valoroj.^[2]

Kutime oni uzas "etikon" kaj "moralon" kiel sinonimojn, tamen etiko estas la scienco pri moralo; alivorte: moralo diras, kion oni faru; etiko esploras, kial. Kiel branĉo de filozofio, etiko priesploradas la demandojn "Kio plej bonas por ke homoj vivu?" kaj "Kiaj agoj estas pravaj aŭ malpravaj (bonaj aŭ malbonaj, justaj aŭ maljustaj) en partikularaj cirkonstancoj?" En la praktiko, etiko serĉas solvi demandojn de homa moralo, per difinado de konceptoj kiaj bono kaj malbono, pravo kaj malpravo, virto kaj malvirto, justeco kaj krimo. Kiel fako de intelekta esplorado, morala filozofio ankaŭ estas rilata al la fakoj morala psikologio, priskriba etiko, kaj valorteorio.

Tri ĉefaj kampoj de studo ene de etiko nuntempe agnoskitaj estas la jenaj:^[1]

1. Metaetiko, rilate al teoria signifo kaj referenco de moralaj proponoj, kaj kiel ties vervaloroj (se estas ajnaj) povas esti determinitaj
2. Normiga etiko, rilate al praktikaj rimedoj por determini la moralan fluon de agado
3. Aplikata etiko, rilate al tio kion homo estas devigata (aŭ permesata) fari en specifa situacio aŭ partikulara kampo de agado^[1]

Iam, la muzo Klio personigis etikon.

1. ↑ ^{1,0 1,1 1,2} Internet Encyclopedia of Philosophy "Ethics" [1] Alirita la 6an de Marto 2016.
2. ↑ Random House Unabridged Dictionary: artikolo Axiology. [2] Alirita la 6an de Marto 2016.