New York

New York New York
Ameriketako Estatu Batuetako hiria
Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Ameriketako Estatu Batuak
Estatua	New York
Alkatea	Eric Adams (en)
Izen ofiziala	New York Fort Neu-Amsterdam
Jatorrizko izena	New York
Posta kodea	10000–10499, 11004–11005, 11100–11499 eta 11600–11699
FIPS kodea	3651000
Geografia
Koordenatuak	40°42′N 74°00′W / 40.7°N 74°W / 40.7; -74
Azalera	1213.369839 km²
Altuera	11 m
Mugakideak	Westchester konderria (New York), Union konderria (New Jersey), Hudson konderria (New Jersey), Nassau konderria (New York) eta Bergen konderria (New Jersey)
Demografia
Biztanleria	8.804.190 (2020ko apirilaren 1a) 405.442 (2018)
4.245.512 (%48,2)   (%43,5) 3.833.351
Dentsitatea	7.255,98 bizt/km²
Etxebizitzak	3.191.691
Informazio gehigarria
Sorrera	1624 eta 1626
Telefono aurrizkia	212, 347, 646, 718, 917, 929
Ordu eremua	Ekialdeko Ordu-eremu, UTC−05:00 eta UTC−04:00
Hiri senidetuak	Budapest, Jerusalem, Johannesburg, Kairo, Londres, Madril, Pekin, Santo Domingo, Tokio, Brasilia, Borås udalerria, Oslo, Aljer, Jakarta, Tel Aviv, Santiago de Cali, Shanghai, Marrakex, Seul, La Paz, Târgoviște (en) , Dubai eta Mexiko Hiria
Matrikula	NY
Hizkuntza ofiziala	ingeles
nyc.gov

New York^[1] (ingelesez New York City eta ofizialki The City of New York) Estatu Batuetan bizilagun gehien (8.200.000) dituen hiria da. Izen bereko estatuan dago, Ozeano Atlantikoaren ertzean, Hudson ibaiaren bokalean. Herbeheretarrek eratu zuten 1625ean, merkataritza-helburuetarako gune gisa, eta Estatu Batuetako hiriburua izan zen 1785etik 1790era. Estatu Batuetako hiririk handiena izan da 1790ez geroztik. Hasieran hiria Manhattan uharteko hegoaldean eraiki zen, baina XIX. mendean hiri-bilbea etengabe hedatu zen. Munduko portu natural aproposenetako batean dago kokatuta, eta merkataritza eta finantza gune nagusietako bat da. Horrez gain, New Yorkek mundu osoan eragin itzela dauka hedabide, hezkuntza, entretenimendu, arte, moda eta publizitate arloetan. Halaber, nazioarteko arazoak aztertzeko gune oso garrantzitsua da, eta bertan dago Nazio Batuen Erakundearen egoitza nagusia.

"The City that Never Sleeps" ezizena eman diote, "Inoiz lo egiten ez duen hiria", alegia, hiriak gauez duen bizitza dela-eta. Era berean, Sagar Handia ("The Big Apple") ezizena ere jaso ohi du.

Hiriko auzune eta ikur asko arras ezagunak dira mundu osoan zehar. Askatasunaren Estatua izaten zen milioika eta milioika etorkinek XIX. mendearen bukaeran eta XX. mendearen hasieran Estatu Batuetara itsasontziz iristean ikusten zuten lehenbiziko erreferentzia. Wall Street, Manhattan uhartearen hegoaldean, finantza-zentro global nagusia izan da Bigarren Mundu Gerraz geroztik, eta bertan dago New Yorkeko Burtsa.

Bestalde, New York hiriaren ezaugarri bereizgarrienetakoa da bertako etxe orratzen ugaritasuna: munduko eraikinik garaienetako asko hiri hartan daude, esate baterako, Empire State Building.

New York kultur mugimendu askoren sorlekua da; besteak beste, Harlem Renaissance, literaturaren eta ikusizko artearen esparruan; espresionismo abstraktua ("New Yorkeko Eskola" gisa ere ezagutua), margolaritzan; eta hip hop, punk, salsa eta Tin Pan Alley, musikan.

1. ↑ Euskaltzaindia. (2012-05-25). 170. araua: Amerikako toponimia. .