Y Cenhedloedd Unedig

Y Cenhedloedd Unedig

Enghraifft o'r canlynol	sefydliad rhynglywodraethol, sefydliad rhyngwladol, sefydliad
Idioleg	rhyngwladoliaeth
Label brodorol	Organizacja Narodów Zjednoczonych
Rhan o	system y Cenhedloedd Unedig
Dechrau/Sefydlu	1945
Yn cynnwys	Cynulliad Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig, Cyngor Diogelwch y Cenhedloedd Unedig, Cyngor Economaidd a Chymdeithasol y Cenhedloedd Unedig, Ysgrifenyddiaeth y Cenhedloedd Unedig, Llys Cyfiawnder Rhyngwladol, Cyngor Ymddiriedolaeth y Cenhedloedd Unedig, Pwyllgor y Cenhedloedd Unedig ar y Cyfan, Ymgynghorydd Arbennig ar Affrica, Y gweithgor ar wahaniaethu yn erbyn menywod, Swyddfa Integredig y Cenhedloedd Unedig yn Haiti
Pennaeth y sefydliad	Ysgrifennydd Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig
Rhagflaenydd	Cynghrair y Cenhedloedd
Ffurf gyfreithiol	sefydliad rhynglywodraethol
Pencadlys	Dinas Efrog Newydd
Enw brodorol	United Nations
Gwladwriaeth	Unol Daleithiau America
Gwefan	https://www.un.org/
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Mae'r Cenhedloedd Unedig ( CU ) yn sefydliad rhynglywodraethol gyda'r pwrpas o gynnal heddwch a diogelwch rhyngwladol, datblygu cysylltiadau cyfeillgar rhwng cenhedloedd, cydweithio'n rhyngwladol, a bod yn ganolbwynt ar gyfer cysoni gweithredoedd cenhedloedd y byd.^[1] Dyma'r sefydliad rhyngwladol mwyaf a mwyaf cyfarwydd yn y byd.^[2] Mae pencadlys y Cenhedloedd Unedig ar diriogaeth ryngwladol yn Ninas Efrog Newydd, ac mae ganddo brif swyddfeydd eraill yng Ngenefa, Nairobi, Fienna, a'r Hâg (cartref y Llys Cyfiawnder Rhyngwladol).

Sefydlwyd y Cenhedloedd Unedig ar ôl yr Ail Ryfel Byd gyda'r nod o atal rhyfeloedd y dyfodol, gan olynu Cynghrair y Cenhedloedd, sefydliad a oedd braidd yn aneffeithiol.^[3] Ar 25 Ebrill 1945, cyfarfu 50 o lywodraethau yn San Francisco ar gyfer cynhadledd a dechrau drafftio Siarter y Cenhedloedd Unedig, a fabwysiadwyd ar 25 Mehefin 1945 ac a ddaeth i rym ar 24 Hydref 1945, pan ddechreuodd y Cenhedloedd Unedig weithredu. Yn unol â’r Siarter, mae amcanion y sefydliad yn cynnwys cynnal heddwch a diogelwch rhyngwladol, amddiffyn hawliau dynol, darparu cymorth dyngarol, hyrwyddo datblygu cynaliadwy, a chynnal cyfraith ryngwladol.^[4] Pan gafodd ei sefydlu, roedd gan y Cenhedloedd Unedig 51 o aelod-wladwriaethau; gydag ychwanegu De Swdan yn 2011, mae'r aelodaeth bellach yn 193, gan gynrychioli bron pob un o daleithiau sofran y byd.^[5]

Cymhlethwyd cenhadaeth y sefydliad (sef gwarchod heddwch y byd) yn ei ddegawdau cynnar gan y Rhyfel Oer rhwng yr Unol Daleithiau a'r Undeb Sofietaidd a'u cynghreiriaid. Mae gwaith y CU dros y blynyddoedd wedi cynnwys arsylwyr milwrol di-arf a milwyr arfau-bach, gan fonitro, cyhoeddi adroddiadau a magu hyder yn bennaf.^[6] Tyfodd aelodaeth y Cenhedloedd Unedig yn sylweddol yn dilyn dad- drefedigaethu eang a ddechreuodd yn y 1960au. Ers hynny, mae 80 o gyn-drefedigaethau wedi ennill annibyniaeth, gan gynnwys 11 o diriogaethau ymddiriedolaeth a gafodd eu monitro gan y Cyngor YR Ymddiriedolwyr.^[7] Erbyn y 1970au, roedd cyllideb y Cenhedloedd Unedig ar gyfer rhaglenni datblygiad economaidd a chymdeithasol ymhell y tu hwnt i'w gwariant ar gadw heddwch. Ar ôl diwedd y Rhyfel Oer, newidiwyd cyfeiriad y Cenhedloedd Unedig ac ehangodd ei weithrediadau maes, ac ymgymrodd ag amrywiaeth eang o dasgau cymhleth.^[8]

Mae gan y CU chwe phrif 'organ':

1. y Gymanfa Gyffredinol;
2. y Cyngor Diogelwch;
3. y Cyngor Economaidd a Chymdeithasol (ECOSOC);
4. Cyngor yr Ymddiriedolwyr;
5. y Llys Cyfiawnder Rhyngwladol; ac
6. Ysgrifenyddiaeth y Cenhedloedd Unedig.

Mae 'System y Cenhedloedd Unedig' yn cynnwys llu o asiantaethau, cronfeydd a rhaglenni arbenigol megis Grŵp Banc y Byd Sefydliad Iechyd y Byd, Rhaglen Bwyd y Byd, UNESCO, ac UNICEF. Yn ogystal, gellir rhoi statws ymgynghorol i sefydliadau anllywodraethol megis ECOSOC ac asiantaethau eraill i gymryd rhan yng ngwaith y Cenhedloedd Unedig.

Prif swyddog gweinyddol y Cenhedloedd Unedig yw'r ysgrifennydd cyffredinol. Ariennir y sefydliad gan gyfraniadau gwirfoddol gan ei aelod-wladwriaethau. Mae'r Cenhedloedd Unedig, ei swyddogion, a'i asiantaethau wedi ennill llawer o Wobrau Heddwch Nobel, er bod gwerthusiadau eraill o'i effeithiolrwydd wedi bod yn gymysg. Mae rhai sylwebwyr yn credu bod y sefydliad yn rym pwysig ar gyfer heddwch a datblygiad dynol, tra bod eraill wedi ei alw'n aneffeithiol, yn rhagfarnllyd neu'n llwgr.^{[angen ffynhonnell]}

1. ↑ "United Nations Charter". www.un.org (yn Saesneg). 17 June 2015. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 18 March 2022. Cyrchwyd 20 March 2022.
2. ↑ "International Organization". National Geographic Society (yn Saesneg). 23 December 2012. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 16 November 2020. Cyrchwyd 24 October 2020.
3. ↑ "'The League is Dead. Long Live the United Nations.'". National WW2 Museum New Orleans. 19 April 2021. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 24 February 2022. Cyrchwyd 10 March 2022.
4. ↑ "UN Objectives". www.un.org (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 22 November 2018. Cyrchwyd 22 November 2018.
5. ↑ Gwall cyfeirio: Tag <ref> annilys; ni roddwyd testun ar gyfer 'ref' o'r enw UN_SouthSudan_193rd_state
6. ↑ "UN Early years of the Cold War". peacekeeping.un.org. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 22 November 2018. Cyrchwyd 22 November 2018.
7. ↑ "UN Decolonization". www.un.org. 10 February 2016. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 22 November 2018. Cyrchwyd 22 November 2018.
8. ↑ "Post Cold War UN". peacekeeping.un.org. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 22 November 2018. Cyrchwyd 22 November 2018.