Ideologia

Ideologia bat ideien edo kategorien sistema aurredefinitu bat da; horietatik abiatuta errealitatea aztertzen da, errealitate hautemangarriaren ezagutza intuitibo batean ez bezala, sistema aurrez definitua baitago. Halako sistema ideologikoak eremu politikoan, sozialean, ekonomikoan, kulturalean eta erlijiosoan daude. Sarritan, ideologia erakunde sozial baten edo botere sistema baten dimentsioa kulturala da. Ideologia menderatzaile bat lausoa eta nonahikoa da, baina, oro har, ikusezina da partekatzen dutenentzat, ideologia hori funtsezko oinarri bat baita mundua ikusteko modua baldintzatzeko.

Ideologia batean, hiru dimentsio bereiz daitezke:

• kognitiboa: dogmak, sinesmenak («horrela da»);
• morala: iritziak, balioak («ongi dago; gaizki dago»);
• araubidezkoa: betebeharrak («egin behar da, nahitaezkoa da»).

Jatorriz, ideologia terminoa Antoine Destutt de Tracyk sortu zuen, ideiak aztertuko zituen diziplina bat eratzeko xedez (memetika, axiomak zuzenak badira, azterketa horren adar edo dimentsio bat izan liteke). Baina zentzu hori guztiz galdu zuen, doktrina ideien sistema kontzeptuaren alde. Terminoak gero eta zentzu zabalagoa hartzeko joera du, eta, batzuetan, gutxiespen konnotazio hutsagatik erabiltzen da, eraso nahi den pentsamendu bat iraintzeko, izan dogmatikoa ala ez.

Jatorriagatik, irismenagatik eta asmoagatik, ideologiak gradualki gara daitezke behaketaren, elkarrizketaren, elkarrekiko doikuntzaren eta sozialki zuzentzat, desbideratuta edo kaltegarritzat hartzen denaren gaineko adostasunaren bidez. Edo talde batek inposa ditzake (indarkeria erabiliz), zeinari eragin sortzea edo kontrol kolektiboa izatea interesatzen zaion, hau talde soziala, erakundea edo mugimendu sozial, politiko, erlijioso edo kulturala den kontuan hartu gabe, edo bere asmoa ongizate erkidea edo interes partikularra bultzatzen duen aintzat hartu gabe.