Christopher Columbus

Christopher Columbus
Ganwyd	Christophorus Columbus  1451  Genova
Bu farw	20 Mai 1506  Valladolid
Dinasyddiaeth	Gweriniaeth Genova
Galwedigaeth	fforiwr, morwr, morwr, teithiwr, dyfeisiwr
Swydd	profanador, Viceroy of the Indies
Prif ddylanwad	Pierre d'Ailly, Paolo dal Pozzo Toscanelli, Ptolemi, Marco Polo, John Mandeville
Tad	Domenico Colombo
Mam	Susanna Fontanarossa
Priod	Filipa Moniz Perestrelo
Partner	Beatriz Enríquez de Arana
Plant	Ferdinand Columbus, Diego Columbus
Llinach	Columbus Family
llofnod

Fforiwr a mordwywr o Genoa yn yr Eidal oedd Christopher Columbus (Eidaleg: Cristoforo Colombo; Lladin: Christophorus Columbus) (1451 – 20 Mai 1506). Dywed rhai mai ef oedd y cyntaf i ddarganfod America, ond mae hynny'n bwnc llosg. Hwyliodd dros Fôr Iwerydd er mwyn darganfod ffordd fer i Asia. Meddyliodd mai dim ond dŵr oedd rhwng ef a phen ei daith, felly pan laniodd ar ynysoedd y Caribî, meddyliodd ei fod wedi cyrraedd Asia. Credodd hyn hyd ddiwedd ei oes.

Cafodd Christopher Columbus ei eni yn 1451 yn Genoa yn yr Eidal i rieni o Sbaen. Priododd yn y flwyddyn 1479. Bu farw ei wraig Dona Felipa ar ôl genedigaeth ei mab.

Roedd gan Christopher Columbus dri brawd ac un chwaer. Gwehydd oedd ei dad. Pan oedd Columbus yn hŷn bu'n helpu ei dad gyda'i waith. Nid chafodd lawer o addysg. Pan oedd Columbus yn ddyn y dysgodd sut i ddarllen ac ysgrifennu.

Credai Columbus bod y byd yn grwn ac nad oedd yn fflat. Ceisiodd brofi ei fod yn wir am 7 mlynedd. Roedd Columbus eisiau mynd ar y môr erioed. Credai ei fod am ddarganfod India wrth hwylio i'r Gorllewin.

Cwblhaodd bedair mordaith ar draws Môr yr Iwerydd a fu’n drobwyntiau pwysig o ran agor y ffordd i deithiau fforio eraill o Ewrop a gwladychu'r Americas. Roeddent yn allweddol o ran pontio'r Hen Fyd a’r Byd Newydd. Noddwyd ei deithiau gan frenhinoedd Catholig Sbaen, a’r teithiau hyn oedd cysylltiad cyntaf yr Ewropeaid â’r Caribȋ a chanolbarth a de America, sef y Byd Newydd.

Roedd ganddo ddiddordeb mewn pynciau fel daearyddiaeth, seryddiaeth a hanes, ac roedd yn ymchwilydd dyfal yn y meysydd hyn. Lluniodd gynllun a oedd yn amlinellu llwybr morwrol tua'r gorllewin er mwyn chwilio am lwybr draw i India’r Dwyrain, gan obeithio y byddai’n medru elwa ar y fasnach sbeisys lewyrchus. Wedi lobïo dyfal llwyddodd yn y diwedd i ennill cefnogaeth ariannol oddi wrth frenin a brenhines Sbaen, sef Fernando ac Isabel, a oedd yn fodlon cyllido siwrnai tua'r gorllewin yn enw coron Castilla ar gyfer ei fordaith gyntaf. Yn ystod y fordaith honno rhwng 1492 a 93 ymwelodd ag Ynysoedd Canerïa, Y Bahamas, Ciwba a Hispaniola, gan sefydlu gwladfa ar yr ynys sy’n cael ei hadnabod heddiw fel Haiti: y sefydliad Ewropeaidd cyntaf yn yr Americas ers sefydlu’r gwladfeydd Norseg tua 500 mlynedd ynghynt.

Trefnodd deithiau fforio eraill yn 1493 i Trinidad ac i arfordir gogleddol De America yn 1498 a bu’n fforio draw ar arfordir dwyreiniol Canolbarth America yn 1502. Rhoddodd enwau i nifer o’r ynysoedd a welodd ac i nodweddion daearyddol yr ynysoedd, a’r enw indios (‘Indians’) i’r bobl frodorol y gwnaeth eu cyfarfod. Bu ei bartneriaeth gyda Ferdinand ac Isabella dan straen ar brydiau - er enghraifft, pan benododd y Goron Sbaenaidd weinyddwr a llywodraethwyr yn yr Americas. Arweiniodd hyn at arestio Columbus a bu’n rhaid iddo adael Hispaniola yn 1500. Bu blynyddoedd o gweryla cyfreithiol rhyngddo ef a choron Castilla ynghylch cyfran yr elw y byddai ei ddisgynyddion yn ei derbyn gan Sbaen.  

Bu farw Christopher Columbus yn y flwyddyn 1506, ar yr 20fed o Fai, yn Valladolid yn Sbaen.^[1]

1. ↑ "Christopher Columbus - The first voyage". Encyclopedia Britannica (yn Saesneg). Cyrchwyd 2020-08-24.