HTTP

HTTP edo HyperText Transfer Protocol (Hipertestuaren transferentziarako protokoloa) World Wide Webean datuak elkartrukatzeko erabiltzen den protokoloa da. Hasierako helburua HTML orrialdeak argitaratu eta jasotzeko bidea ahalbidetzea zen.

HTTP Tim Berners-Lee hasi zen garatzen 1989an, CERNen, eta dokumentu sinple batean laburbildu zuen, zeinetan bezero baten eta zerbitzari baten portaera deskribatzen zuen, 0,9 izeneko lehen HTTP bertsioa erabiliz ^[1]. Bertsio hori geroago garatu zen, azkenean 1.0 publiko bihurtuz.^[2]

Urte batzuk geroago HTTP (RFC) Request For Comments egiten hasi zen, Internet Engineering Task Force-k (IETF) eta World Wide Web Consortium-ak (W3C) koordinatutako ahaleginean, ondoren lana IETFra eramanez.

HTTP/1 osorik amaitu eta dokumentatu zen (1.0 bertsio gisa) 1996an.^[3]1997an eboluzionatu egin zuen (1.1 bertsio gisa), eta gero haren zehaztapenak 1999, 2014 eta 2022an eguneratu ziren.^[4]

HTTPS izeneko aldaera segurua webguneen %85ek baino gehiagok erabiltzen dute.^[5] HTTP/2, 2015. urtean argitaratua, HTTPren semantikaren adierazpen eraginkorragoa eskaintzen du igorpenean. 2023ko apirilera arte, webguneen %39k erabiltzen dute,^[6] eta ia web nabigatzaile guztiek (erabiltzaileen %97k baino gehiagok) babesten dute.^[7] Garraio Geruzako Segurtasunari (TLS) buruzko web-zerbitzari nagusiek ere onartzen dute, Aplikazioa Geruza-protokoloaren negoziazio-luzapen bat erabiliz (ALPN)^[8], non TLS 1.2 edo handiagoa behar den.^[9]

HTTP/3, HTTP/2ren ondorengoa, 2022an argitaratu zen.^[10] Gaur egun, webguneen %26 baino gehiagotan erabiltzen da,^[11] eta bateragarria da web nabigatzaile gehienekin, hau da, bateragarria da (partzialki behintzat) web nabigatzaileen %94rekin.^[12] HTTP/3k TCPren ordez QUIC erabiltzen du azpiko garraio-protokolorako. HTTP/2k bezala, ez ditu zaharkituta uzten protokoloaren aurreko bertsio nagusiak. HTTP/3rako euskarria Cloudflare-ri eta Google Chromeri gehitu zitzaien lehenik,^[13][14] eta Firefoxen ere gaituta dago.^[15] HTTP/3k latentzia baxuagoa du mundu errealeko webguneetarako, zerbitzarian gaituta badago, HTTP/2rekin baino azkarrago kargatzen du, baita HTTP/1.1 baino azkarrago ere, kasu batzuetan HTTP/1.1 baino 3 aldiz azkarragoa (eskuarki soilik gaitzen dena).^[16]

1. ↑ (Ingelesez) The Original HTTP as defined in 1991. 1991-01-01.
2. ↑ (Ingelesez) Basic HTTP as defined in 1992. (Noiz kontsultatua: 2021-10-19).
3. ↑ RFC 1945 ean zehaztapen hori HTTP/1.1.-k gainditu zuen.
4. ↑ RFC 2068 (1997) zaharkitua geratu zen RFC 2616 izan zen 1999an, eta RFC 7230 izan zen zaharkitua RFC 9110 izan zen 2022an.
5. ↑ Usage Statistics of Default protocol https for websites. .
6. ↑ Usage Statistics of HTTP/2 for websites. (Noiz kontsultatua: 2023-04-20).
7. ↑ Can I use... Support tables for HTML5, CSS3, etc. (Noiz kontsultatua: 2022-10-16).
8. ↑ Friedl, S.; Popov, A.; Langley, A.; Stephan, E.. (July 2014). Transport Layer Security (TLS) Application-Layer Protocol Negotiation Extension.  doi:10.17487/RFC7301..
9. ↑ Benjamin, David. Using TLS 1.3 with HTTP/2. (Noiz kontsultatua: 2020-06-02)
   Aipua: «This lowers the barrier for deploying TLS 1.3, a major security improvement over TLS 1.2.».
10. ↑ HTTP/3. 6 June 2022 (Noiz kontsultatua: 2022-06-06).
11. ↑ Usage Statistics of HTTP/3 for websites. (Noiz kontsultatua: 2023-07-20).
12. ↑ Can I use... Support tables for HTML5, CSS3, etc. (Noiz kontsultatua: 2023-07-20).
13. ↑ Cimpanu, Catalin. (26 September 2019). Cloudflare, Google Chrome, and Firefox add HTTP/3 support. (Noiz kontsultatua: 27 September 2019).
14. ↑ (Ingelesez) HTTP/3: the past, the present, and the future. 2019-09-26 (Noiz kontsultatua: 2019-10-30).
15. ↑ Firefox Nightly supports HTTP 3 – General – Cloudflare Community. 2019-11-19 (Noiz kontsultatua: 2020-01-23).
16. ↑ (Ingelesez) HTTP/3 is Fast. (Noiz kontsultatua: 2022-07-01).